Ҳалли мушкилоти марбут ба тағйирёбии иқлим ва таҳдиди афзояндаи гармшавии глобалӣ дер боз яке аз ҳадафҳои асосии бисёр давлатҳои ҷаҳон будааст. Дар Тоҷикистон дар сатҳи ҳукумат барои ҳалли масъалаҳои марбут ба тағйирёбии иқлим чораҳо андешида мешаванд, аз ҷумла "Стратегияи миллии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлими Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то 2030", ки соли 2019 қабул шудааст. Ғайр аз он, бо мақсади ба аҳолӣ расонидани аҳамияти ҳалли ин мушкилот дар Тоҷикистон, аз 24 октябр то 21 ноябр "Моҳи амал барои рушди иқлими сабз" баргузор гардид.

Мушкилоти тағйирёби ииқлим ва ин ки ин падида чӣ гуна метавонад ба муҳити зист ва ба зиндагии аҳолӣ таъсири манфӣ бар ҷой гузорадро ПрезидентиҶумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон зимни конфронси "Об барои рушди устувор 2018-2028", ки моҳи июни соли 2018 баргузор гардид, матраҳ кард.

Зимнисуханронии худ Президент таъкид кард, кимушоҳидаҳоидарозмуддат аз афзоишитаъсиритағйирёбиииқлим ба табиатвавазъииҷтимоиюиқтисодииТоҷикистонваОсиёиМарказӣшаҳодат медиҳанд.

«Тибқи ин мушоҳидаҳо, дар шаст соли охир ҳарорати миёнаи солонаи ҳаво дар Тоҷикистон 1 дараҷа гармтар шуд, басомад ва шиддати ҳодисаҳои табии гидрометеорологӣ зиёд шуд. Таҳти таъсири ин омилҳо дар Тоҷикистон офатҳои табиӣ дар шакли пай дар пай, обхезӣ, сел, тарма ва ярч ҳамасола ба аҳолӣ ва иқтисодиёти кишвар зарари ҷиддӣ мерасонанд. Ғайр аз ин, дар тӯли чанд даҳсолаи охир мо қариб 1000 пиряхҳои хурду миёнаро аз даст додем», - зикр кард Президенти кишвар.

Тадбирҳои мутобиқшавӣ

Соли 2019Тоҷикистон “Стратегияи миллии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлими Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои давраи то 2030”-ро  қабул кард.

Чуноне дар стратегия қайд шудааст,Тоҷикистон аз рӯи шохиси ҳисобшудаи соддагии осебпазирӣ ба тағйирёбии иқлим дар байни кишварҳои Аврупо ва Осиёи Марказӣ дар ҷойи аввал меистад ва аз сабаби ин қобилияти пасти мутобиқшавӣ аз рӯи ин меъёр кишвари махсусан ҳассос ба шумор меояд. Бо дарназардошти шиддат ёфтани мушкилоти мавҷуда ва пайдоиши хавфҳои нав, эҳтимол аст, тағйирёбии иқлим садди роҳи ноил шудан ба самтҳои афзалиятноки рушди Тоҷикистон гардад.

Хавфҳои марбут ба тағйирёбии иқлим ва чораҳои мутобиқшавӣ барои коҳиш додани оқибатҳои ин хавфҳо барои аҳолӣ ва соҳаҳои асосии иқтисодиёт унсурҳои муҳими Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон то соли 2030 мебошанд.

Тибқи Муоҳидаи Чорчӯбии СММ дар мавриди тағйирёбии иқлим, ҳарорати миёнаи кишвар то соли 2050 аз 1,8 ° C то 2,9 ° C боло меравад. “Ин ба тамоми бахшҳои Тоҷикистон таъсир хоҳад дошт. Масалан, дар натиҷаи тағйирёбии иқлим (аз ҷумла, обшавии ногаҳонӣ ва босуръати пиряхҳо), хавфи обхезиҳо, селҳо ва тарма зиёд мешавад, онҳо аллакай мунтазам дар моҳҳои обшавии барфи баҳорӣ рух медиҳанд.-  Чуноне дар Стратегияи Миллӣ қайд мешавад,хушксолӣ, обхезӣ ё вазъи шадиди обу ҳаво тавассути шиддат ёфтани мушкилоти камбизоатӣ (нобуд шудани зироатҳо ва маҳрум шудан аз даромад) ба шиддатёбии боз ҳам бештари равандҳои муҳоҷират мусоидат мекунад - аҳолӣ маҷбур аст, ки дар ҷустуҷӯйи кор бошанд».

Тағйирёбии иқлим дар тамоми ҷаҳон мушоҳида мешавад. Баландшавии ҳарорати сайёра бо таъсири ба ном асароти гулхонаӣ алоқаманд аст, ки аз ҳисоби барзиёдии гази карбон дар атмосфера рух медиҳад. Дарвоқеъ, газҳои гулхонаӣ барои замин хеле муҳиманд, онҳо имкон медиҳанд, ки нурҳои офтоб сайёраро гарм кунанд, аммо аз сабаби зиёд будани онҳо, алахусус гази карбон, ҳавои гарм сайёраи моро саривақт ба фазо намегузорад, ки ин боиси аз ҳад гарм шудани замин мешавад.

Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар муқоиса бо дигар кишварҳои минтақаи Осиёи Марказӣ, кишваре нест, ки сатҳи баланди партови гази карбон ба атмосфера дошта  бошад ва дар ҷойи 132 қарор дорад. Масалан, Узбекистон дар ҷои 38, Қирғизистон дар ҷои 116 ва Қазоқистон дар ҷои 23 мебошанд. Бо вуҷуди ин, Тоҷикистон осебпазиртарин кишвар дар минтақа ҳисобида мешавад.

Барои пешгирии баланд шудани ҳарорати сайёра аз меъёри муқаррарӣ, партоби гази карбон (оксиди карбон) ба атмосфераро коҳиш додан лозим аст ва барои ин кишварҳои ҷаҳон, аз ҷумла Тоҷикистон, чораҳо меандешанд. Аз ин рӯ, кишварҳо тасмим гирифтанд, ки сатҳи гази карбонатро дар сатҳи бехатар барои муҳити зист нигоҳ доранд. Бо ин мақсад, 5 сол пеш, дар ҷараёни Конфронси марбут ба иқлим дар Париж, созишнома дар доираи Муоҳидаи Чорчӯби СММ оид ба тағйирёбии иқлим қабул карда шуд, ки тадбирҳои коҳиш додани оксиди карбон дар атмосфераро аз соли 2020 ба танзим медаровард.

Тоҷикистон ҳамроҳ бо 196 кишвари узви СММ ин созишномаро 22 апрели соли 2016 дар қароргоҳи СММ имзо кард ва тасвиби ин созишнома аз ҷониби парлумони Тоҷикистон 13 феврали соли 2017 сурат гирифт. Ин маънои онро дорад, ки Тоҷикистон дар сатҳи ҳукумат барои ҳалли мушкилоти олудашавии муҳити зист ва тағйирёбии иқлим  ва бораи некӯаҳволии аҳолӣ ва пешгирии таъсири манфии тағйирёбии иқлим ба иқтисодиёти ҷумҳурӣ чораҳо меандешад.

Ҳадафи созишномаи Париж аз он иборат аст, ки ҳарорати миёнаи ҷаҳонӣ дар тӯли ин аср дар муқоиса бо даврони пеш аз саноатӣ ҳадди аққал 2 ° C ҳифз карда шавад ва  то 1,5 ° C маҳдуд карда шавад.

Барои ин, ҳукуматҳое, ки созишномаи Парижро имзо карданд, ба мувофиқа расида, дар кишварҳои худ модели нави (одели камкарбонӣ) карбогидри рушди иқтисодиро ҷорӣ кунанд, ки тадриҷан ба даст кашидан аз технологияҳои суннатии истихроҷ, коркард ва истифодаи маъданҳои фоиданок ба нафъи технологияҳои "сабз" асос ёбад.

Директори Оҷонсии обу ҳавошиносӣ, намояндаи доимии Тоҷикистон дар Созмони Ҷаҳонии обуҳавошиносӣ (WMO), ҳамоҳангсози миллии Муоҳидаи СММ оид ба тағйирёбии иқлим Диловаршо Дӯстзода қайд мекунад, ки дар Иттилоияи Чоруми Миллӣ дар доираи Муоҳидаи чаҳорчӯби Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағйирёбии иқлим ҳамаи масъулиятҳое, ки Тоҷикистон барои иҷрои ҳадафҳои Созишномаи Париж ба дӯш гирифтааст, тавзеҳ ъоҳад дод.

«Албатта, COVID-19 на танҳо ба ҳаёти миллионҳо одам, балки ба муҳити атроф низ таъсир мерасонад. Бо кам шудани рафтуои одамон партобҳои CO2 низ коҳиш ёфтанд. Дар ин робита, олимон тасдиқ мекунанд, ки сифати ҳаво дар баъзе минтақаҳо беҳтар шудааст. Ҳангоми аз кор мондани корхонаҳои саноатӣ, авиатсия ва дигар мошинҳо, ифлосшавии ҳаво коҳиш меёбад. Аммо мо бояд аз худ бипурсем, ки оё ин таъсири мусбат ҳамчун як равнади дарозмуддат устувор хоҳад буд”,- мегӯяд Дӯстзода.

Обшавии пиряхҳо

Климатологҳо кайҳост, ки дар бораи обшавии босуръати пиряхҳои Тоҷикистон бонги хатар мезананд. Тақрибан 30%  қабати ях аз соли 1930 бо суръати ҷории обшавии он бо талафоти солона 0,5% -0,8% гум шудааст. Калонтарин пирях дар Тоҷикистон Пиряхи Федченко, ки ҳаҷми умумии он 144 км3 мебошад,  то 1 км  кам шудааст ва аз ибтидои асри 20 тақрибан 5км³ яхро аз даст дод.

Мувофиқи маълумоти мутахассисон, дар Тоҷикистон зиёда аз 13 ҳазор пиряхҳо мавҷуданд. Ҳаҷми умумии онҳо 850 километри мукаабро ташкил медиҳад.

То соли 2050 ин рақам метавонад ним баробар кам шавад, яъне агар имрӯз тадбирҳо андешида нашаванд, пас баъзе пиряхҳо дар Тоҷикистон метавонанд комилан аз байн бираванд. Обшавии пиряхҳо хавфи обхезиҳоро аз хуруҷи кӯлҳои пиряхӣ дар ҷумҳурӣ зиёд мекунад. Ин ба иқтисодиёти кишвар зарари калон мерасонад: селҳои зиёд ва хушксолии минбаъда ба соҳаи кишоварзии кишвар, ки дар зиндагии беш аз 60% аҳолӣ кишвар ба он марбут аст, зарари калон мерасонад. Паст шудани ҳосилнокӣ, ин ба паст шудани сатҳи зиндагӣ оварда мерасонад. Аз ин рӯ, чораҳои мутобиқшавие, ки Ҳукумати Тоҷикистон андешидааст, хеле муҳим ва саривақтӣ мебошанд.

Аммо, масъалаи тағйирёбии иқлим дар Тоҷикистон ва оқибатҳои онҳо бевосита на танҳо ба худи кишвар, балки ба тамоми кишварҳои минтақаи Осиёи Марказӣ дахл дорад. Охир, тавре ки шумо медонед, як қисми муҳими захираҳои оби Осиёи Марказӣ дар Тоҷикистон шакл мегиранд ва обшавии пиряхҳо дар мамлакати мо барои тамоми минтақа, дар маҷмӯъ таҳдиди азим дорад. Ин ҷо сухан дар бораи таъсири номусоиди тағйирёбии иқлим ба гидроэнергетика, обтаъминкунӣ ва обёрии замин меравад.

Рушди иқлими сабз

Дар моҳи октябри соли ҷорӣ дар Тоҷикистон моҳи амалҳои иқлими сабз оғоз ёфт, ки аз 24 октябр то 21 ноябр давом кард. Амалисозии онро Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муштаракан  бо Ҷамъияти олмонӣ оид ба ҳамкории байналмилалӣ (GIZ - Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit) анҷом медиҳад. Дар доираи ин моҳи амал, чорабиниҳои онлайнӣ дар мавриди  ҳифзи муҳити зист ва иқлими сабз дар Тоҷикистон баргузор шуданд. https://www.facebook.com/tajnature.tj

Ташкилкунандагони чорабиниҳо қайд мекунанд, ки Моҳи иқлими сабз бо мақсади беҳтар намудани дарк  ва таваҷҷӯҳ ба масъалаҳои экологӣ, афзоиши газҳои гулхонаӣ дар атмосфера ва тағйирёбии иқлим дар саросари ҷаҳон равона карда шудааст. Тағйирёбии иқлим таъсири таназзули муҳити атрофро шадидтар мекунад ва ба бисёр қисматҳои иқтисодии Тоҷикистон таъсир мерасонад.

Ҳамаи ин амалҳо барои баланд бардоштани сатҳи огоҳии аҳолӣ дар мавзӯи муҳити зист равона карда шудаанд. Чорабиниҳо дар шакли онлайн гузаронида шуданд, ки ин дастрасии шунавандагонро зиёд мекунад ва ба ин тартиб, ташкилкунандагон тавонистанд маълумотро ба шумораи бештари одамон расонанд.

«Ниҳоят, Моҳи амал оид ба рушди иқлими сабз инчунин бо мақсади баланд бардоштани огоҳӣ дар бораи табиати ҳамбастаи тағйирёбии иқлим, ҷалби тағйирёбии рафтор ва илҳом бахшидани мардум ба мубориза бо тағйирёбии иқлим мебошад. Чорабиниҳои онлайни мушкилоти тағйирёбии иқлим, озмунҳои ҳунарӣ, викторинаҳо, мубоҳисаҳои донишҷӯён, силсилаи подкастҳо ва маърӯзаҳоро бо коршиносон дар бар мегирифтанд », - гуфтанд ташкилкунандагон.

Чорабиниҳо бо мусоҳибаи ҳошияӣ бо иштироки намояндагони мақомоти давлатӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҷомеаи байналмилалӣ рӯзи 20 ноябр ба анҷом расиданд. Муовини раиси Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Зарафо Киемзода Сӯфиҷон зимни суханронии худ дар муҳокимаи гурӯҳӣ аҳамияти чорабиниҳоро оид ба тарбияи аҳолӣ дар бораи муҳити зист қайд кард.

Ба гуфтаи Зарафо Киемзода Сӯфиҷон, дар соли 2020 дар Тоҷикистон Барномаи ҳамаҷонибаи рушди маърифати экологӣ ва маърифати аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба итмом расида истодааст ва дар айни замон Кумита барномаи нави шабеҳи солҳои 2021-2025 таҳия карда истодааст.

Сафири Фавқулода ва Мухтори Олмон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон доктор Андреас Протманн зимни суханрониаш дар ин чорабинӣ қайд кард, ки«Тоҷикистон шарики муҳим дар пешбурди иҷрои созишномаҳои байналмилалӣ мебошад. Масалан, Тоҷикистон Муоҳидаи гуногунии биологӣ, муҳимтарин созишномаи бисёрҷонибаи ҳифзи гуногунии биологӣ ва Созишномаи Париж, созишномаи ҷаҳонии барҷастаро, ки ба пешгирии хатари тағйирёбии иқлим нигаронида шудааст, ба имзо расонид», - гуфт ҷаноби сафир.

Ғайр аз он, доктор Андреас Протманн қайд кард, ки дар доираи Стратегияи Миллии Рушд то соли 2030, Тоҷикистон садоқати қавӣ ба татбиқи Ҳадафҳои Рушди Устувор, Нақшаи ҳамаҷонибаи коҳиши сатҳи камбизоатӣ ва кор дар самти фарогирии иҷтимоӣ, ҳифзи муҳити зист ва рушди устувори иқтисодиро нишон дод.

Қайд карда шуд, ки барои таъмини зиндагии шоистаи фарзандони мо саҳмгузорӣ дар тағйироти  иқтисоди Тоҷикистон муҳим аст, ки ба кишвар имкон медиҳанд бо роҳи устувор ҳаракат кунанд ва онро ба зарбаҳои ҷаҳонӣ, ба монанди пандемияи ҳозира, инчунин мушкилоти тағйирёбии иқлим тобовартар гардонанд.

Лутфан, хабари муҳим, суол ва аксу видеоҳои ҷолибро дар бораи масоили ҳалталаби ҷомеа ба Asia-Plus тариқи Viber, Telegram, Whatsapp, Imo бо рақами +992 93 792 42 45 фиристед. 

Дар Telegram, Facebook, Instagram, Viber, Яндекс.Дзен, OK ва Google Новости бо мо бимонед.