Калонтарин андозсупоранда дар Тоҷикистон дар нимсолаи аввали соли ҷорӣ корхонаи муштараки Тоҷикистону Чин “Зарафшон” мебошад, ки ба истихроҷ ва истеҳсоли тилло дар Панҷакент машғул аст.
Ин ҷо сари андозҳои дохилӣ ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ сухан меравад, ки онҳоро Кумитаи андози назди ҳукумати ҷумҳурӣ ҷамъоварӣ мекунад.
Бино ба маълумоти Кумитаи андоз, 75%-и саҳмияҳои КМ “Зарафшон ба ширкати Zi Jin Mining Group Co. Ltd-и Чин тааллуқ дошта, дар зарфи 6 моҳи аввали имсол ин корхона ба маблағи 745 млн сомонӣ (зиёда аз 70 млн доллар) андоз супоридааст.
Дар зинаи дуюм “Ширкати кӯҳӣ-саноатии Тоҷикистону Чин” (корхонаи фаръии ширкати Tibet Summit) қарор дорад, ки маблағи умумии андози пардохтаи он дар нимсолаи аввал 243 млн сомонӣ (ҳудуди 23 млн доллар)-ро ташкил дод. Ин ширкат ба иктишофи геологӣ, корҳои геодезӣ, истихроҷ, ғанисозӣ ва гудохтани фулузот (сурб, руҳ, мис, нуқра) дар шимоли ҷумҳурӣ машғул аст.
Дар ҳамин ҳол, дар Кумитаи андоз зикр мекунанд, ки бар асари мушкилоти истеҳсолӣ ва молиявӣ пардохти андозҳо аз ҷониби “Ширкати кӯҳӣ-саноатии Тоҷикистону Чин” (Tajik-China Mining) кам шуда, акнун умедворанд, ки то охири сол мушкилот ҳаллу фасл ва пардохти андозҳо аз ҷониби ширкат дар ҳаҷми пешина барқарор мешаванд.
Зинаи сеюмро “Ширкати металлургии Анзоб” ишғол намуда, дар нимсолаи аввал ба маблағи 196 млн сомонӣ (18,5 млн доллар) андозҳои дохилӣ пардохт кардааст. Ин корхона ба ширктаи амрикоии Comcup Commodities Inc. Тааллуқ дошта, дар ноҳияи Айнӣ консентрати симобу сурма истеҳсол мекунад.
Ҳамчунин байни андозсупорандагон бузург бо 101 млн сомонӣ (9,5 млн доллар) ширкати “Пакрут” низ қарор дорад, ки бастаи пурраи саҳмияҳояш ба ширкати “China Nonferrous Metal International Mining Co., Ltd”-и Чин тааллуқ дорад. Ширкати мазкур ба истихроҷ ва истеҳсоли тилло дар шаҳри Ваҳдат машғул аст.
Тибқи маълумоти Кумитаи андоз, дар зарфи 6 моҳи аввали соли равон аз ҳисоби ҷамъоварии андозҳои дохилӣ ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷети кишвар 9 млрд 837 млн сомонӣ (928 млн доллар) маблағ ворид шудааст, ки 6,7% зиёдтар аз ҳаҷми пешбинишуда мебошад.
Дар Кумита 2631 корхона бо сармояи хориҷӣ ба сифати андозсупоранда ба қайд гирифта шудааст. Аз онҳо 740 корхона (ҳудуди 30%) бо сармояи Чин мебошанд.
Қобили зикр аст, ки Чин бузургтарин сармоягузори Тоҷикистон мебошад. Мувофиқи маълумоти Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатии ҶТ, давоми солҳои 2007-2023 Чин ба иқтисоди Тоҷикистон ба маблағи 3 млрд 845 млн доллар сармоягузорӣ кардааст.
Дар идома Русия (1 млрд 851 млн доллар), Қазоқистон (1 млрд 209 млн доллар), ИМА (808 млн доллар), Британия (805 млн доллар) ва дигар кишварҳо қарор доранд.
Руcский