Синфи миёна ин табақаи аҳолӣ мебошад, ки зиндангии миёна ва ҳадафи рушд доранд ва муҳаррики иқтисод дониста мешаванд. Тоҷикистон барои афзоиши он барномаи мушаххаси роҳбурдӣ таҳия ва қабул кардааст. Дар ин барнома зикр мешавад, ки то соли 2030 бояд дар кишвар 50 дарсади аҳолӣ шомили синфи миёна гардад.
Чаро рушди синфи миёна муҳим аст ва айни ҳол дар кишвар чанд дарсад ба ин табақа шомил мешаванд? Дар самти рушди ин қишр чӣ монеаҳо ҳаст ва барои ҳалли он чӣ бояд кард? Талош кардем ба ин саволҳо посух пайдо кунем.
Муҳаррики рушди иқтисоди босубот
Синфи миёна бахши муҳимми ҷомеа мебошад, ки дар рушди иқтисодӣ ва суботи иҷтимоии кишвар нақши муҳим мебозад. Синфи миёна қишре дониста мешавад, ки муҳаррики иқтисодро гардиш медиҳад ва рушди устори давлатро таъмин менамояд.
Шеваи муайян кардани синфи миёна дар давлатҳо ва созмонҳову пажӯҳишгоҳҳо тафовут дорад, аммо муҳимтарин ҷанбаҳое, ки ҳангоми таҳқиқ ба назар гирифта мешавад, ин сатҳи даромад, ҳаҷми пасандоз, амволи ғайриманқул, сатҳи таҳсилот, мавқеи тахассусии касбӣ, вазифаи корӣ, нақш дар ҷомеа, тарзи мутобиқшавӣ ба шароити мавҷудаи иқтисодӣ ва ангезаи рушд мебошад.
Бо назардошти ин шеваи таҳқиқ, муайян шудааст, ки синфи миёна табақае аст, ки даромади миёна дошта, дорои маълумот ё тахассуси мушаххас, амволи ғайриманқул ва нақлиёти шахсӣ, захираи молиявӣ, имкони хариди маҳсулоти босифат, таъмини таҳсили фарзандон, саёҳат ва истифода аз хадамоти музднок мебошад.
Онҳое, ки шомили синфи миёнаанд, дар зиндагӣ нақшаву ҳадафҳои мушаххасро пайгирӣ мекунанд ва барои рушди доимӣ талош менамоянд. Бо ин ба рушди иқтисодӣ ва зеҳнии кишвар низ саҳмӣ худро мегузоранд.
Аз ин лиҳоз, дар ҳама давлатҳои ҷаҳон ба афзоиши синфи миёна ва рушди он таваҷҷуҳи хос зоҳир мешавад. Аз ҷумла, дар Тоҷикистон низ афзоиши табақаи миёнаи аҳолӣ яке аз ҳадафҳои роҳбурдӣ муайян шудааст. Ин нукта дар ҳама барномаҳои роҳбурдии кишвар зикр гардидааст.
Чаро рушди синфи миёна муҳим аст?
Рушд ва афзоиши синфи миёна ба таври худкор ба ҳалли мушкили умдаи дигар – сатҳи камбизоатӣ дар кишвар мусоидат мекунад. Иқтисоддонҳо зикр мекунанд, ки бо рушди ҳадафмандонаи синфи миёна аз омилҳои муҳим дар коҳиши сатҳи камбизоатӣ дар кишвар аст.
Тибқи маълумоте, ки Умед Холов, корманди Вазорати рушди иқтисод ва савдои Тоҷикистон дар маҳфили иқтисодии “Тавозун” ироа кард, соли 2023 дар Тоҷикистон сатҳи камбизоатӣ каме бештар аз 20 дарсадро кашкил кардааст. Ва коҳиши сатҳи камбизоатӣ якҷо бо афзоиши синфи миёна мушоҳида шудааст.
Фарида Муминова, иқтисодшиноси тоҷик мегӯяд, то соли 2013 дар кишвар таваҷҷуҳи аслӣ ба коҳиши сатҳи камбизоатӣ равона шуда буд, аммо баъди ин сол, бори аввал барномаи мушаххаси давлатӣ оид ба ташаккул ва афзоиши синфи миёна қабул гарддид.
“Баъди соли 2013 таваҷҷуҳ ба афзоиши синфи миёна бештар шуд. То ин лаҳза мо мехостем, ки камбизоатӣ коҳиш ёбад ва чун вазъи иқтисодии кишвар беҳтар гардид, ҳадаф гузошта шуд, ки ба сифати зиндагӣ низ таваҷҷуҳ бояд кард. Яъне, то ин лаҳза агар мо фикр мекардем, ки мактаб бошад, ҷойи кор бошад, баъди соли 2013 мо ба он таваҷҷӯҳ мекунем, ки дар он мактаб сифати таълим хуб бошад, ҷойи кор бо маоши хуб бошад”, - мегӯяд Фарида Муминова.
То соли 2030 синфи миёна бояд 50 дарсад бошад
Дар Стратегияи миллии рушди устувор барои то соли 2030 афзоиши синфи миёна дар Тоҷикистон то 50 дарсад муайян шудааст.
Ба қавли Умед Холов, Тоҷикистон барои расидан ба ҳадафи дар ин ҳуҷҷати роҳбурдӣ зикршуда талош дорад ва марҳила ба марҳила ба афзоиши синфи миёна ноил гардида истодааст.
Ба иттилои ӯ, соли 2015 дар Тоҷикистон каме бештар аз 22 дарсади аҳолӣ шомили синфи миёна буданд. Соли 2021 ин нишондиҳанда ба 30 дарсад, соли 2022 ба 37 дарсад ва соли 2023 бошад, ба 42 дарсад расид.
Ба андешаи Умед Холов, афзоиши ҷойи кор, дастрасии бештар ба таҳсилот ва рушди соҳибкорӣ дар кишвар аз омилҳои аслии таъмини рушди синфи миёна дар кишвар гардидааст.
“Ин маълумот оид ба кишвар аст. Аммо дар минтақаҳои алоҳида, шояд фарқ кунад. Албатта, дар шаҳррои калони кишвар нишондиҳанда зиёдтар аст. Аммо дар умум, Тоҷикистон тибқи нақшае, ки дар барномаи роҳбурдии худ гузошта шудааст, яъне то соли 2030 ба 50 дарсад расонида синфи миёна, бо маром ҳаракат мекунад”, - мегӯяд Холов Умед.
Чӣ мушкилиҳо ҳаст?
Дар баробари афзоиши муттасили синфи миёна дар кишвар, масоили ҳалталабе низ ҳастанд, ки боиси кундии ин раванд мегарданд.
Умед Холов мегӯяд, чандин омилҳое ҳастанд, ки ба рушди синфи миёна монеъ мешаванд. Аз ҷумла, сатҳи назарраси бекорӣ дар дар ҷомеа, муҳоҷирати меҳнатии теъдоди назарраси аҳолӣ, хусусан ҷавонон, вобастагии иқтисоди миллӣ аз маблағи муҳоҷирон. Ин омилҳо, ба қавли Холов, дар ҳолатҳои буҳронӣ барои иқтисод хатарзо аст.
Ҳамчунин, монеаҳо барои соҳибкории хурду миёна, фоизи ҳанӯз ҳам баланд ва кифо набудани барномаҳои қарзӣ дар низоми молиявии кишвар, таваррум ва рақобати носолим дар бозор низ аз омилҳои таъсиррасон барои суст шудани рушди синфи миёна дар кишвар аст.
Фарида Муминова ба вазъи ноустувори ҷаҳон таваҷҷуҳ карда, зикр мекунад, ки дар чунин ҳолат, хатари ба синфи камбизоат баргаштани теъдоде аз онҳое, ки шомили синфи миёна гардидаанд, вуҷуд дорад. Зеро ноустуворӣ боиси номуъталӣ дар бозор ҳам мегардад ва ба нарх таъсири худро мерасонад. Ин дар навбати худ, ба буҷаи сокинон асар мекунад.
Барои рушди синфи миёна чӣ бояд кард?
Бо назардошти монеаҳои зикршуда, Фарида Муминова мегӯяд, бояд фаъолияти тамоми мақомоти давлатӣ ҷиҳати рушду афзоиши синфи миёнав муттасил ё мисли занҷира бошад.
“Шурӯъ аз таъмини рушди иқтисоди миллӣ ва афзоиши маҷмӯи маҳсулоти миллӣ, то коҳиши камбизоатӣ, рушди саноат, маблағгузории бахши иҷтимоӣ, кишоварзӣ, хидматрасонӣ, гуногунсамт кардани иқтисодиёт, таъмини рақобатнокӣ, коҳиши нобаробарӣ дар ҷамъият, шуғли пурмаҳсул ва афзоиши даромади аҳолӣ занҷираи аслии афзоиши синфи миёнаро ташкил медиҳад. Ин ҳама бояд дар ҳамоҳангӣ кор кунад ва аз кор боз мондани яке метавонад боисӣ камсамар гардидани фаъолият дар ин самт гардад”, - мегӯяд Фарида Муминова.
Умед Холов ҳам барои рушди синфи миёна зарурати тадбирҳои роҳбурдӣ ва фаъолияти занҷиравиро муҳим меҳисобад.
Ӯ мегӯяд, пеш аз ҳама барои дуруст муайян кардани теъдоди синфи миёна пойгоҳи ҷамъварии иттилоъ ва коркарди он таъсис дода шавад. Зеро, ба қавли ӯ, маълумоти дақиқ метавонад воқеиятро нишон диҳад ва бо такя ба маълумоти воқеӣ метавон нақшаи минбаъда кашид.
Ҳамчунин, Холов таъкид мекунад, ки барои афзоиши синфи миёна, бояд масоили дигар, мисли дастгирии соҳибкории хурд ва миёна ва коҳиш додани андозҳо мадди назари давлат бошад. Илова бар ин, барномаҳои маблағгузории хурд бештар гардад, истеҳсоли маҳаллӣ ва сармоягузориҳо дастгирӣ ёбад.
“Дар баробари ин, бояд вобастагӣ аз муҳоҷират ва маблағи он коҳиш дода шавад, дар кишвар ҷойи кори муносиб фароҳам оварда шавад, низоми таълим дар кишвар ва омода намудани мутахассисон такмил дода шавад, фасод дар идораи давлатӣ маҳв ва ҳуқуқи шаҳрвандон ба молият ба таври сареъ ҳимоя гардад”, - мегӯяд Умед Холов.
Ба андешаи ин коршиносон, амалӣ кардани тадобири зикргардида метавонад ба рушд ва афзоиши синфи миёна дар кишвар такони ҷиддӣ бахшад.
Руcский