Содир Ҷабборов, раисиҷумҳури Қирғизистон гуфтааст, ки ба мавзеи Торт-Кочо (Зарафшони Тоҷикистон) дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон мақоми ҳудуди бетараф дода мешавад.

Ӯ чунин изҳоротро дар ҷаласаи имрӯзаи порлумони Қирғизистон, ки масъалаи тасвиби созишномаи миёни Қирғизистону Ӯзбекистон дар бораи истифодаи муштараки обанбори Кемпиробод баррасӣ мешуд, баён кард.

Ҷузъиёти музокирот дар бораи марз бо Тоҷикистонро Содир Ҷабборов дар посух ба интиқоди Адахон Мадумаров, вакили парлумони Қирғизистон ошкор кард.

"Шумо мегӯед, ки санади имзошудаи Торт-Кочо ғайриқонунӣ аст ва метавонед бо он ба ҳоҷатхона равед. Ҷониби дигар ин корро намекунад. Онро ба даст гирифта нишон медиҳад. Аллакай чанд дафъа нишон доданд. Дар шаҳри Остона дар мулоқоти сеҷониба (бо иштироки раисиҷумҳури Русия) ҳам онро нишон дода, гуфтанд, мо имзо мекунем ва боз иҷро намекунем.

“Пас аз он Қамчибек Қодиршаевич (Ташиев) ду маротиба гуфтушунид кард. Мо он (Торт-Кочо)-ро баргардонида, мақоми бетарафӣ медиҳем. Мо онҳоро мутмаин сохтем, ки на аз онҳо ва на аз мо бошад. Агар боз аз фикрашон нагарданд. Ҳудуд бетараф хоҳад буд. Мо ба Лайлак мегузарем ва онҳо ба Хоҷаи Аъло мегузаранд”, - иқтибос меорад  Kaktus.media аз суханронии раисҷумҳури Қирғизистон.

Ба қавли ӯ, дар минтақаи бетараф 20 хонаи тоҷикистониҳо ва 3-4 хонаи қирғизистониҳо тахриб мешавад.

То замони нашри матлаб мо натавонистем дар мавриди ин изҳорот аз мақомоти Тоҷикистон шарҳ бигирем. Вазорати умури хориҷаи Тоҷикистон ваъда дод, ки баъдан дар робита ба ин масъала ба мо иттилоъ хоҳад дод.

Бино ба иттилои Кумитаи давлатии амнияти миллии Тоҷикистон, рӯзи 14 ноябр дар шаҳри Душанбе таҳти раёсати Саймумин Ятимов ва Қамчибек Ташиев, раисони КДАМ-и ду давлат ҷаласаи навбатии ҳайатҳои ҳукуматии Тоҷикистон ва Қирғизистон оид ба делимитатсия ва демаркатсияи марзи давлатии Тоҷикистону Қирғизистон баргузор гардид.. Дар ҷамъбасти мулоқот протоколи дахлдор ба имзо расид. Тафсилот хабар дода нашудааст.

Ин бори аввал нест, ки Содир Ҷабборов протоколи соли 2009-ро дар мавриди иҷораи қитъаи 275-метрии шоҳроҳи Тоҷикистон, ки тайи солҳои ахир дар он ҷо чанд даргирии мусаллаҳона рух додааст, зери суол мебарад. Аз ҷониби Қирғизистон ин санадро Адахон Мадумаров, ки он замон котиби Шӯрои амнияти Қирғизистон буд, имзо кард.

Протоколи иҷора дар асоси банди 5-уми Созишномаи байни ҳукуматҳои ду кишвар дар бораи хариди мутақобилаи қитъаҳои замин аз 18 майи соли 2005 ба имзо расидааст.

Ҳоло раиси ҷумҳури Қирғизистон мегӯяд, ки ин протокол эътибори ҳуқуқӣ надорад ва Адахон Мадумаров ҳаққи имзо карданро надошт.

Роҳи ҷанҷолӣ

Мирзошариф Исломиддинов, раиси пешини шаҳри Исфара ва ширкаткунандаи чандинкаратаи ҷаласаҳои комиссияҳои байниҳукуматӣ оид ба марзи Тоҷикистону Қирғизистон қаблан ба «Азия-Плюс» гуфта буд, ки ин қитъаи 275 метрии гӯиё ҳоло «баҳс»-и дар деҳаи Чоркуҳи Тоҷикистон аст.

Ба гуфтаи вай, то соли 2010 деҳаи Самарқандиқи вилояти Бодканд ва вилояти Лейлеки Қирғизистон ба далели мавқеъи ҷуғрофиёиашон роҳи мустақиме надоштанд, ки онҳоро бо манотиқи дигари Қирғизистон мепайвандад. Сокинон барои сафар ба Бодканд ва бозгашт аз роҳи Тоҷикистон тавассути шаҳракҳои Чоркух ва Сурхи Тоҷикистон истифода бурда, дар посгоҳи марзии Танги Сурх марзро убур мекарданд.

“Дар миёнаҳои соли 2004 ҳукуматҳои Тоҷикистону Қирғизистон протокол дар бораи зарурати бунёди хати интиқоли барқ-220 аз зеристгоҳи Айгул-Таш дар вилояти Бодканд то зеристгоҳи Конибодом дар вилояти Суғдро имзо карданд. Гузаронидани шоҳроҳи Ӯш-Исфана тавассути қаламрави Тоҷикистон ва ба таври мутақобила ба даст овардани замин барои сохтмони ин иншоот буд.

«Бо супориши ҳукумати Тоҷикистон маъмурияти шаҳри Исфара, ки ман он вақт дар он кор мекардам, як қитъаи заминро интихоб кард.

Пешниҳод карда шуд, ки қитъаи роҳ аз постгоҳи сарҳадии мавҷудаи «Тангии Сурх» қад-қади роҳии садамавӣ аз обанбори «Тортгул» то шоҳроҳи Исфара-Ворух тарҳрезӣ ва бунёд карда шавад: роҳи наздики деҳаи Сурх бо бунёди гузаргох, баъд 300 метр кад-кади заминхои обёришавандаи соҳили рости дарёи Исфара ва баъд аз он бо роҳи сохтани купрук бо роҳи хануз нотамом дар ҳудуди Чумхурии Киргизистон дар ҳудуди Шуристон пайваст мешавад, — мегуяд Исломиддинов.

Вай гуфт, ки соли 2005 созишномаи байниҳукуматӣ ба имзо расида, Тоҷикистон дар як муддати кӯтоҳ хати интиқоли барқи ЛЭП-220-ро бунёд кардааст. Аммо ҷониби Қирғизистон тайи 2-3 сол ба сохтмони қитъаи роҳи Исфана-Ӯш тавассути қаламрави ҷудошуда шурӯъ накардааст.

«Хати интиқоли барқ-220, ки бо ҳузури нахуствазирони ҳарду ҷумҳурӣ сохта ва мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифт, масъалаи интиқоли нерӯи барқро (дар давраи бӯҳрони энергетикӣ) аз каскади НБО-и Токтогул ба Тоҷикистон ҳал карда натавонист. Аммо ин як масъалаи алоҳида аст. Ҳамсояҳои мо тасмими худро дар мавриди бунёди қитъаи роҳ тавассути гузаргоҳи сарҳадии Танги Сурх тағйир дода, ба сохтмони он аз қад-қади канали Тортгул то пули мавҷудаи шаҳраки Зарафшон дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон шурӯъ карданд.

Онҳо лоиҳаи Протоколро дар бораи зарурати ба онҳо бо пардохти номиналӣ ба мӯҳлати 49 сол ба иҷора додани қитъаи замини 275 метри мутааллиқ ба Тоҷикистон, ки дар он ҷо роҳи хокӣ мегузашт ва пуле, ки солҳои 1980-уми асри гузашта дар савхози  «Иттифок»-и ноҳияи Исфара сохта шуда буд, пешниҳод карданд”. 

Ба иҷора набояд розӣ мешудем

Мирзошариф Исломиддинов 4 далел барои розӣ нашуданро номбар кард.

«Соли 2006 ё 2007 мебоист ин протоколро дар шаҳри Қайроққуми Тоҷикистон (ҳоло Гулистон) президентҳои ду кишвар имзо мекарданд. Мо, як гурӯҳ вакилони порлумони Тоҷикистон ва масъулини дастгоҳи президенти ҶТ як рӯз пеш аз мулоқоти ҳайатҳои расмӣаз роҳбарияти олии кишвар бо дархости розӣ нашудан ба ин протокол бо сабабҳои зерин муроҷиат кардем:

— қисмати роҳи сохташавандаи Ош-Бодканд-Исфана қад-қади канали Торткул аз наздикии деҳаҳои сераҳолии Сурх ва Чоркӯҳ мегузарад;

— роҳ ҳамчун канали Торткул дар бисёр ҷойҳо аз заминҳои баҳсбарангез ва қаблан ба Ҷумҳурии Тоҷикистон тааллуқ дошта мегузарад, ки дар замони Шӯравӣ ба таври якҷониба бидуни ризоияти Тоҷикистон ба қаламрави Қирғизистон “пайваст” карда шуданд.

— бо додани китъаи замини 275 метра барои сохтмони роҳ ба қирғизҳо дар гарданаи сарҳадҳои мавҷуда деҳаи Хоҷаи Аълоро мисли Ворух беихтиёр ва ба таври сунъӣ ба анклав табдил медиҳем;

- қитъаи пешбинишудаи роҳи Бодканд-Исфана роҳи автомобилгарди Исфара-Ворухро убур мекунад ва дар оянда ҳангоми истифодаи муштараки он мушкилот ва вазъиятҳои низоъӣ ба вуҷуд омада метавонанд.

Ба гуфтаи вай, баъдан роҳбарияти ҷумҳурӣ тасмими оқилона қабул карда, масъалаи иҷораи роҳро аз рӯзномаи ҷаласа хориҷ карданд.

 «Аммо аз байн ҳамагӣ 2-3 сол гузашт ва мо мефаҳмем, ки Тоҷикистон дар аввали соли 2009 розӣ шудааст, ки ин қитъаи заминро барои сохтмони қитъаи роҳ ба иҷора диҳад.

Ҳамсояҳо дар замини ба иҷора гирифташуда роҳу пулро бозсозӣ намуданд, ки деҳаи Самарқандак ва ноҳияи Лайлакро аз бунбаст бароварда бо манотиқи боқимондаи вилояти Бодканд пайваст кард», - гуфт манбаъ.

Ва чанд моҳ пас аз ифтитоҳи ин қитъаи роҳ дар ин минтақа мушкилот оғоз шуд ва вазъиятҳои низоъӣ ба миён омаданд...

Дарозии марзи байни ду ҷумҳурӣ тақрибан 970 километрро ташкил медиҳад ва расмиёти аломатгузории он пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ анҷом наёфтааст. Дар ҳоли ҳозир ду кишвар дар мавриди 460 километри марзи 970 километр тавофуқ надоранд, ки боиси низоъ миёни сокинони маҳаллӣ мешавад.

Дар Telegram, Facebook, Instagram, OK ва ВК бо мо бимонед.