Аз рӯи натиҷаҳои соли 2023 Тоҷикистон аз лиҳози таъмини аҳолӣ бо манзил байни кишварҳои ИДМ дар зинаи охир қарор дорад. Чунин маълумот дар маҷмӯаҳои Агентии омори назди президенти Тоҷикистон ва Кумитаи омори Иттиҳоди давлатҳои мустақил (ИДМ) оварда шудааст.
Бо вуҷуди ба таври назаррас зиёд шудани майдони умумии фонди манзили Тоҷикистон дар даҳсолаи ахир, дастрасӣ ба манзил барои аксари шаҳрвандон дар сатҳи паст боқӣ мемонад. Нархи баланди сохтмон ва имкониятҳои маҳдуди молиявии аҳолӣ барои беҳбуди шароити зист монеа эҷод мекунанд.
Дар натиҷа бо нишондиҳандаи 10,9 метри мураббаъ ба ҳар як нафар, Тоҷикистон яке аз кишварҳои дорои манзили камтарин дар минтақа мебошад. Ин метавонад мушкилоти иқтисодӣ рабт дошта бошад, ки дастрасии аксари аҳолӣ ба манзили босифат ва дастрасро душвор мегардонад.
Муқоиса бо кишварҳои ИДМ
Барои дарки амиқтари вазъият, ин нишондиҳандаро дар муқоиса бо маълумоти кишварҳои дигари ИДМ баррасӣ мекунем.
Арманистон (36,4 метри мураббаъ) ва Молдова (35,3 метри мураббаъ) дар муқоиса бо Тоҷикистон нишондиҳандаҳои баландтар доранд. Ин кишварҳо барномаҳои пешрафтаи таъмин бо манзилро доранд, ки ба беҳбудии шароити зиндагии шаҳрвандон мусоидат менамоянд. Фарқияти масоҳати манзил, ки зиёда аз 25 метри мураббаъ барои ҳар як нафарро ташкил медиҳад, нобаробарии возеҳи дастрасии манзилро нишон медиҳад.
Беларус (29,9 метри мураббаъ) ва Русия (28,8 метри мураббаъ) низ дорои нишондиҳандаҳои нисбатан баланд мебошанд. Дар Русия, бо вуҷуди масоҳати бузург ва рушди бозори амволи ғайриманқул, бисёре аз минтақаҳо бо мушкилоти дастрасии пасти манзил дучоранд.
Украина (24,2 метри мураббаъ) ва Қазоқистон (23,9 метри мураббаъ) ҳарчанд масоҳати манзилашон нисбат ба пешсафон камтар аст, ба шаҳрвандони худ шароити беҳтареро нисбат ба Тоҷикистон фароҳам овардаанд. Аз ҷумла, дар Қазоқистон бо бахши фаъоли сохтмон нишондиҳандаи манзил дар сатҳи нисбатан баланд қарор дорад.
Туркманистон (23,2 метри мураббаъ) ва Озарбойҷон (22,6 метри мураббаъ) сарфи назар аз нишондиҳандаҳои монанд, низ дорои фонди манзили нисбатан бузург мебошанд. Аммо мушкилоти рушди иқтисод ва нархҳои баланди манзил дар ин кишварҳо дастрасии аксари аҳолиро ба манзили босифат душвор мегардонанд.
Ӯзбекистон (19,0 метри мураббаъ) ва Қирғизистон (12,7 метри мураббаъ) аз Тоҷикистон нисбатан пештаранд, вале бо вуҷуди ин, ба шаҳрвандони худ шароити зисти бароҳаттарро таъмин мекунанд. Масалан, дар Ӯзбекистон барномаҳои сохтмони манзил фаъолона амалӣ шуда, лекин Қирғизистон бо мушкилоти бахши сохтмон дучор аст.
Таъмини аҳолӣ бо манзил дар Тоҷикистон
Дар Тоҷикистон, бо вуҷуди афзоиши масоҳати умумии фонди манзил аз соли 1991 то соли 2023 аз 50,5 миллион метри мураббаъ то 110,6 миллион метри мураббаъ, таъминот бо манзил ба ҳисоби миёна дар сатҳи паст боқӣ мемонад.
Дар шаҳри Душанбе ба ҳар як сокин 13,5 метри мураббаъ рост меояд, дар ҳоле ки дар вилояти Хатлон ин нишондиҳанда ба 9,5 метри мураббаъ мерасад. Ин вазъият барои фароҳам овардани шароити шоистаи зиндагӣ мушкилот эҷод намуда, боиси зичии баланди аҳолӣ дар минтақаҳои алоҳида мегардад.
Фонди манзили Тоҷикистон
Дар охири соли 2023 масоҳати умумии фонди манзили шаҳр ба 42,5 миллион метри мураббаъ расид, ки қисми бузургтарини он - 16,57 миллион метри мураббаъ ба пойтахт – шаҳри Душанбе рост меояд.
Фонди манзили деҳот ба 68 миллион метри мураббаъ расидааст, ки ҳиссаи зиёди он ба вилоятҳои Суғд ва Хатлон тааллуқ дорад.
Манзил бештар дар Душанбе сохта мешавад
Соли 2023 дар Тоҷикистон 1 миллиону 823 ҳазор метри мураббаъ манзил ба истифода дода шуд, ки 4,8% зиёдтар нисбат ба соли 2022 аст. Бо вуҷуди ин, ин афзоиш дар байни минтақаҳои кишвар бо фарқиятҳои назаррас дар суръати сохтмон дар вилоятҳои гуногун нобаробар ба назар мерасад.
Душанбе пешсафи мутлақ аз рӯи ҳаҷми сохтмони манзил эътироф шудааст. Соли 2023 дар пойтахт 550 ҳазор метри мураббаъ манзил бунёд гардид, ки қариб сеяки ҳаҷми умумии ҷумҳуриро ташкил медиҳад.
Бахусус ноҳияи Шоҳмансур фарқ мекунад, ки дар он 236,9 ҳазор метри мураббаъ манзил ба истифода дода шуд. Ба сурати умум, афзоиши сохтмони биноҳои истиқоматӣ дар Душанбе 26,7% ташкил дод, ки нишондиҳандаи рекордӣ миёни ҳамаи минтақаҳои кишвар мебошад.
Дар ноҳияи Шоҳмансур – маркази шаҳри Душанбе – аз ҳама зиёдтар биноҳои истиқомативу дигар иншооти таъиноти гуногун сохта мешавад.
Турсунзода – пешсафи нави минтақавӣ дар сохтмони манзил
Соли 2023 фонди манзили Гурӯҳи Ноҳияҳои тобеи марказ (ГНТМ) 388,1 ҳазор метри мураббаъ зиёд шуд, ки қисми назарраси он – 252,6 ҳазор метри мураббаъ – ба шаҳри Турсунзода рост меояд. Ин шаҳр, ки маъмулан ҳамчун маркази саноатӣ маъруф буд, акнун мавқеи худро дар сохтмони манзил низ ба таври назаррас беҳтар кард.
Соли 2023 шаҳри Турсунзода дар сохтмони манзил байни минтақаҳои Гурӯҳи Ноҳияҳои тобеи марказ пешсаф шуда, дар миқёси ҷумҳурӣ пас аз Душанбе ҷойи дуюмро касб кард ва аз шаҳри Хуҷанд пеш гузашт. Аз рӯи ҳаҷми сохтмони манзил ба сари ҳар нафар Турсунзода ҳатто аз пойтахт пешсаф аст.
Саҳми Роғун, дигар шаҳри муҳими минтақа, 77 ҳазор метри мураббаъро ташкил дод.
Дар вилояти Суғд 558,6 ҳазор метри мураббаъ манзил бунёд гардид, ки нисбат ба соли пешин 4,45% зиёдтар аст. Аз рӯи ин нишондиҳанда вилоят аз рӯи сохтмони манзил дар ҷои дуюм дар ҷумҳурӣ қарор дорад. Дар миёни шаҳрҳои вилоят манзил бештар дар Хуҷанд (104,6 ҳазор метри мураббаъ) ва Истаравшан (70,9 ҳазор метри мураббаъ) сохта шудааст.
Дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 50,5 ҳазор метри мураббаъ манзил ба истифода дода шудааст, ки 3% зиёдтар нисбат ба соли 2022 аст. Саҳми асосӣ ба Хоруғ, ки дар он 31,7 ҳазор метри мураббаъ манзил сохта шудааст, тааллуқ дорад.
Суръати сохтмони манзил дар вилояти Хатлон 17,45% кам шудаааст. Соли 2023 дар ин вилоят 275,8 ҳазор метри мураббаъ манзил сохта шуд. Як сол пеш ин нишондиҳанда 334,1 ҳазор метри мураббаъро ташкил медод.
Бо вуҷуди ин, миёни пешсафони минтақа шаҳрҳои Бохтар (42,4 ҳазор метри мураббаъ) ва Фархор (24 ҳазор метри мураббаъ) қарор гирифтаанд.
Фарқиятҳои минтақавӣ дар сохтмони манзил: мушкилот ва дурнамо
Бо вуҷуди афзоиши умумии ҳаҷми сохтмони манзил дар кишвар, фарқиятҳои минтақавӣ мушкилоти ҷиддиро барои рушди баробар ба миён меоранд.
Дар ҳоле ки дар Душанбе ва вилояти Суғд рушди босуръат идома дорад, минтақаҳое ба мисли вилояти Хатлон, ба баланд бардоштани суръати сохтмон ва беҳтар намудани инфрасохтор ниёз доранд.
Қобили зикр аст, ки рушди муваффақонаи сохтмон дар шаҳрҳои бузург, аз ҷумла Душанбе, ба дастгирии сиёсати давлатӣ ва ҷалби сармоягузорӣ ба лоиҳаҳои минтақавӣ вобаста аст.
Дар шаҳрҳое мисли Турсунзода, Хуҷанд ва Истаравшан сармоягузории соҳибкорони маҳаллӣ ба сохтмони манзил нақши муҳим дорад.
Дар назар аст, ки солҳои наздик афзоиши ҳаҷми сохтмон дар пойтахт ва марказҳои бузурги вилоят идома хоҳад ёфт. Аммо барои коҳиши ин фарқиятҳо ба ноҳияҳои дурдаст ҳам таваҷҷуҳи ҷиддӣ лозим аст.
Мушкилоти дастрасӣ ба манзил дар Тоҷикистон равиши маҷмӯавиро тақозо мекунанд, аз ҷумла ҳавасманд гардонидани сохтмон дар ноҳияҳои деҳот, беҳбуди зерсохтори манзил, инчунин роҳадозии барномаҳо оид ба беҳтар намудани шароити иқтисодӣ барои аҳолӣ.
Руcский